HATTAT MAHMUD CELALEDDİN EFENDİ KİMDİR

MAHMUD CELALEDDİN EFENDİ

Yazılarında kendine has bir üslubu olan Mahmud Celaleddin Efendi, aslen Dağıstanlı’dır. Babası Şeyh Mehmet Efendi ile birlikte İstanbul’a göç etmiştir. Eyüp Nişancası’ndaki Şeyh Murad dergahına yerleşmiştir. Doğum tarihi tam olarak belli olmamakla birlikte 1188’de(1774) yazılmış mükemmel bir murakkası görüldüğünden 1163(1750) civarında doğduğu tahmin edilmekte. Herhangi bir memuriyette görev almadığı bilinmektedir, geçimini tümüyle yazıdan sağlamıştır.

İlk derslerini Ak Molla Ömer Efendi ve Hoca Rasim Efendi’nin talebelerinden Abdüllatif Efendi’den almıştır. Daha sonra bu yolda ilerlemek amacıyla Yamakzade Salih Efendi’ye başvurmuş ve kimseye boyun eğmeyen karakteri sebebiyle ret cevabı almıştır. Sonrasında başvurduğu Ebubekir Raşid Efendi’den

“İyi yazmak çok yazmaya mütevakkıftır.”

cevabıyla geri çevrilmiştir. Fakat 23 Ramazan 1325 (10 Ekim 1907) tarihli İkdam gazetesinde hakkında neşredilen bir yazıda şöyle söylenmiştir:

“En alelâde bir işte vakar ve temkin ile hareket eden Mahmud Celaleddin Efendi’nin bu hali o zaman yanlış anlaşılmıştı. Kalemi parmaklarına ram edip, harfinde bir başka letafet ibraz eden bu dahi de egoistlikten ziyade kat’i bir azim vardı. İşte bu kat’i azim egoizmine atfolunmuştur. Başkalarının delâlet ve vasıta ile kazanacağı olgunluğu hocasız elde ettiğinden bütün ömrünü yazı yazmaya haşr edip bu gayretin neticesi olarak büyük yazı üstatları sırasına dahil olma şerefini kazanmakla hattatlar arasında meşhur olmuştur…”

Bu ifadelerden de anlıyoruz ki; şahsiyetindeki sert yapı hodgamlık olarak anlaşılsa da azim ve gayreti söz konusudur.

Bu yaşananlardan sonra Mahmud Celaleddin Efendi adından sıkça söz ettirmiştir. Kendi kendisinin hocası olmuş, Şeyh Hamdullah ve Hafız Osman’ın yazılarını inceleyerek yazıda ilerlemiş ve günümüzde ekol sahibi olan hattatlar arasına adını yazdırmıştır. Ancak bu değerlendirmeyi doğru yapmak gerekir. Çünkü hat sanatı belli ölçü ve kaidelere bağlı bir disiplin olduğundan tek başına icra edilerek değil, bir hocanın rehberliğinde ilerleyerek öğrenilir. Hz. Ali (kv)’ye atfedilen

“Hat sanatı hocanın taliminde gizlidir.”

sözü bunun en güzel örneğidir. Bu nedenle Mahmud Celaleddin Efendi’nin ilk hocalarının adını zikretmek zorundayız.

Mahmud Celaleddin Efendi Sülüs ve Nesih yazıda kendine has bir tavır geliştirmiştir. Ancak Celi Sülüste dönemin meşhur hattatlarından Mustafa Rakım Efendi tavrının yanında çok tutunamamış, harfleri çok donuk ve küt kalmıştır. Sultan Abdülmecid’in, Mahmud Celaleddin’in öğrencilerinden olan Mehmet Tahir Efendi’den ders alması sebebiyle padişah sevkiyle Mahmud Celaleddin yolunda eserler verilmiştir.

Ancak padişahın vefatıyla bu yol terk edilmiştir. Diğer hattatlardan farklı olarak Mahmud Celaleddin eserlerinde tarih kullanmamış, imzasını farklı yerlere atmıştır. Uğur Derman’dan nakille ilk başlarda eserlerinde ‘Mahmudü-l mevdud’ imzasını kullandığını biliyoruz.

Mahmud Celaleddin Efendi’nin Mushaflar yanında hilye ve kıt’a formunda eserleri de vardır. Eyüp’teki Mihrişah Sultan Türbesi Celi Sülüsle yazılmış olan iç kuşak yazısı Mahmud Celaleddin Efendi’ye aittir. Ayrıca İstanbul’un bazı yerlerinde imzasını taşıyan mezar taşları mevcuttur.

Hicri 1245/1819 yılında vefat etmiştir. Eyüp Nişancı Şeyh Murad dergahına defnedilmiştir. Mezarının yeri belli olmasada kabir taşı hala dergahta muhafaza edilmektedir.

Mezar taşı kitabesi şöyledir:

‘Hüve-l Hayyü’l-Baki

Meşayih-i Hattatin’den

Cennetmekan merhum ve mağfur

Mahmud Celaleddin Efendi’nin

Ruhu için el-Fatiha

Sene 1245’

Kübra GÜL

Hattat

Kaynakça

Derin Tarih Hat Sanatı Özel Sayısı

Devlet-i Aliyye’den Günümüze Hat Sanatı, Dr.Süleyman BERK

Ünlü Türk Hattatları, Ali Alparslan

kalemguzeli.org