DİYARBAKIR ULU CAMİİ'NİN TARİHİ VE ÖNEMİ

Diyarbakır, 27 Mayıs 639 yılında Hz. Ömer tarafından görevlendirilen, İyaz b. Ganem (r.a)’in komuta ettiği, 8 bin kişilik İslam Ordusu tarafından fethedilmiştir ve bu fetihte aralarında Halid b. Velid’in oğlunun da bulunduğu 27 sahabe şehit düşmüştür.

Bu fetihten hemen sonra şehrin en büyük kilisesi olan Martoma Kilisesi camiye çevrilmiş ve Diyarbakır’ın Ulu Camisi olmuştur.

Ulu Camii daha sonra 1091 yılında Büyük Selçuklu Devleti Hükümdarı Sultan Melikşah tarafından onarılmıştır ve neredeyse günümüzde ki halini almıştır..

1115 yılında yangın ve depremden dolayı içerisindeki kemerler, sütunlar ve bezemeli taşların hepsi yıkılmıştır.

Camii’nin avlusunda sibernetiğin babası ünlü alim El Cezeri’nin yaptığı güneş saati bulunmaktadır.

Camiye giriş üç ayrı kapıdan sağlanır. Doğudaki ana giriş kapısının iki köşesinde aslan ve boğa mücadelesini simgeleyen kabartma figürler bulunmaktadır.

Cami avlusunun güneyinde Hanefiler bölümü, kuzeyinde Şafiiler bölümü ve Mesudiye Medresesi, batısından Zinciriye Medresesi ile doğusunda revaklı bölümler bulunmaktadır.

Kabe, Mescid-i Nebevi, Mescid-i Aksa ve Şam Emeviye Camii’sinden sonra beşinci Harem-i Şerif olarak kabul edilen Diyarbakır Ulu Cami’nin, Erken İslam dönemi camilerinden Şam Emeviye Camii’ne benzerliği dikkat çekmektedir.

Caminin çeşitli yerlerinde Sultan Melikşah, Sultan Gıyaseddin Keyhüsrev, Uzun Hasan, İnaloğuları, Nisanoğulları, Artuklular ve Osmanlı padişahlarından birçoğuna ait kitabelerin bulunması her dönemde ki hükümdarların Ulu Camiye hizmet ve hürmet ettiğini göstermektedir.

Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Ulu Camii’nin bulunduğu yerin Hz. Musa zamanında da ibadethane olduğunu ve Hz. Musa’nın burada ibadet ettiğini yazmıştır.

Fotoğraflar: Yusuf Bilal Dönmez

Hazırlayan: Yusuf Bilal Dönmez