HÜSN-İ HAT SANATINDA MAKAS ÇEŞİTLERİ

Hüsn-i hat sanatı malzemelerinden olan ve kağıt kesiminde hattatların kullandığı makaslar ve özellikleri nelerdir? Bu konuyu detaylı anlatalım.

Arapçada mıkass diye geçen kelime biz de makas veya sındı diye geçmektedir. Kast edecek, kesip kırpacak manasına gelmekte.

Makas yalnızca hat sanatında değil birçok sanat dallarında hatta zanaat dallarında farklı kullanım alanlarında görülmektedir. Bu yazımızda hat sanatında makasın ne tür işlevi olduğuna değineceğiz.

Günümüzde pek kullanılıyor olmasa da eski dönemde hat sanatını daimi olarak icra edenlerin özel olarak makas kullandıkları görülmüştür. Hattatların kullandıkları kağıt kesme makasları daha zarif, ince detayları hasebiyle diğer makaslara kıyasla daha farklı olurlar. Hattatların iki çeşit makas kullanmayı kendilerine adet edindikleri bilinmektedir. Kaynaklarda bu makasların isimleri katip makası ve mücellid/saraç makası olarak geçmekte.

Katip Makası

İnce kağıtları daha düzgün kesmeye yarayan katip makası; gerek muntazamlık, gerek zarafet ve doğru kesme özelliği hasebiyle kıymetli bir makas çeşididir. Altın ve gümüşle özel olarak işlenmiş biçimde olanları var. Katip makasının özellikleri; diğer makaslara göre ağızları uzun ve içleri oyuktur, üzerleri menevişlidir. Kenarları birbiri üzerine tamamen kapanmasından dolayı tek kanatlıymış gibi bir görüntü ortaya çıkıyor. Ham maddesi parlak olmayıp genel olarak mattır. Hattatlar hususi kılıflarında muhafaza ederler.

Mücellid/Saraç Makası

Mücellid/Saraç makasları da kalın kağıtları, mukavva tipi kartonları daha rahat ve intizamlı kesmek için kullanılmaktadır.

Bu makasların saplarında parmakları geçirmek için halka kısımları bulunmaktadır. Sülüs hattı ile Allah’ı hatırlatmak maksadıyla “Ya Fettah” veya çift şekilde “Ali” yazıları işlenirdi, bazen de makası yapan sanatkarın ismi de işlenirmiş.

Toparlayacak olursak kağıt kesme makasları, hat sanatının olmazsa olmazı denecek malzemelerinden olmasa da bir dönem hattatların özel olarak kendilerine hazırlattıkları, kıymet verilerek yapılan bir alettir.

Seleme DEVECİ

(Paye Haber Editörü)